El Sanatlarında Batman Farkı
İnsanoğlunun varoluşuna paralel bir gelişim gösteren el sanatları, en çok da doğa şartlarına bağlı olarak ortaya çıkar ve şekillenir. İhtiyaçlarını karşılamak, örtünmek ve korunmak amacı ile bu alandaki ilk örneklerini veren insan, daha sonra bunu geliştirir ve toplumunun duygularına, sanatsal beğeni ve kültürüne göre geleneksel hale getirir. Tarihi boyunca çok sayıda medeniyete ev sahipliği yapan Batman'da, el sanatları yönünden zengin bir birikime sahiptir. Yok olmaya yüz tutmuş geleneksel el sanatlarının zamana karşı direnişine tanıklık eden Batman'da, halı ve kilim dokumacılığı, iğne oyacılığı, yapma bebek ve telkari sanatı belli başlı el sanatlarıdır.
Dokumacılık
Bataman ve yöresinde geleneksel el sanatları olarak önem arz edenlerin başında dokumacılık gelir. Dokuma fabrikalarının henüz gelişmediği dönemlerde, hasankeyf ilçesinde bulunan kaledeki mağaralarda yaşayan halk, kurdukları tezgahlarda bugün şile bezi olarak adlandırılan şeffaumaştan dokuyorlardı. Yaklaşık 70 yıl öncesine kadar hasankeyf'teki bu dokuma işi 300'ün üzerindeki tezgahlarda dokunuyor ve halkın geçimi bununla sağlanıyordu. Hasankeyf tezgahlarında dokunan kumaşlar, çevre köy ve kasabalarda büyük rağbet görüyordu. Erkek ve kadın giysisi olarak kullanılan bu dokuma işi kumaşların üretimi, zamanla gelişen teknolojiye ve tekstil sanayine yenik düştü ve bugün için bu ilkel tezgahlardaki üretim durdu. Bugün Hasankeyf'te 5-6 usta bu sanatı icra ediyor. Batman ve yöresinde kadınlar tarafından evlerde yapılan iğne oyası, dantel, kaneviçe üzerinde nakış, yün çorap, kazak ve benzeri el örme işleride çok yaygındır. Bunun dışında son yıllarda çok kazançlı bir hal alan kilim ve halı dokumacılığına büyük bir rağbet vardır. Gerek resmi ve gerekse özel sektör tarafından Batman merkez ve ilçelerinde kilim ve halı dokuma tezgahları kurulmuş, bu alanda eğitici temin etmek için kurslar açılmış ve bu kurslar sonunda yetişen eğiticiler başta Beşiri ilçesi olmak üzere birçok yerde kilim ve halı dokumaya başlamıştır. Dokumacılık Batman'da başlı başına bir sektör haline gelmiş olup, dokunan halı ve kilimler yurt içi ve yurt dışında pazarlanmaktadır. Yapma Bebek Yapma bebek sanatı, çocukların oyun oynayabilmeleri için, eldeki artmış parçaların değerlendirmesiyle ortaya çıkmış, dünyanın bir çok bölgesinde rastlanılan en eski el sanatlarından biridir. Teknolojinin gelişmediği , ürünlerin el işçiliğiyle elde edildiği, insanoğlunun uzun tarihi geçmişinde yapma bebek sanatı , kültürler içinde önemli bir yer tutmuştur. Folklorik bu öğe halk kültürünü tanıtma gibi somut bir görevle karşımızdadır. Batman'da
ustalıkla yürütülen yapma bebek sanatı kenti temsil eden el sanatlarından biridir.
Telkari
Telkari ince gümüş tellerin birleştirilmesiyle yapılır. Bir altın veya gümüş tel ya da levhadan özel bir aletle elde edilmiş tane veya kürelerden ibaret olan telkarideki aynı optik etki, aynı kalınlıktaki iki ya da daha fazla telin örülmesi ile elde edilebilir. Telkari tamamen elde yapılan bir işlemdir. Bu amaçla teller kendi etrafında oval, yuvarlak vb. şekiller oluşturularak sarılırlar. Geçmişi millattan önce 3000'lere dayanan telkari sanatı, Ortadoğu'da ortaya çıkmış, dönem dönem geniş uygulama alanları bulmuştur. Mardin yöresine ait bir gümüş işleme sanatı olan telkari günümüzde Mardin'e
komşu illerde gelişme alanı bulmuştur ve bu illerden biri de Batman'dır. Tarihi süreç içerisinde telkari sanatı Güneydoğu yöresine özgü bir sanat haline gelmiştir.
AHŞAP OYMA SANATI
Ağacın usta ellerle buluşup işlenerek çeşitli eserlere dönüşmesi uzun ve zahmetli bir iştir. Kafes yapımında kullanılan en önemli alet kıl testeredir. Kıl testere ile çalışmak sabır ve çok dikkat isteyen bir iştir. Hata yapıldığı zaman telafisi olmaz. Bundan dolayı bu işin severek ve dikkatli bir şekilde yapılması daha sonra kafes yapımında kullanılacak ahşabın iyi seçilmesi lazım. Genelde kullanılan ağaçlar sert ve işlenmeye müsait ağaçlardır.
Kullanılan ağaçların başında ceviz, gürgen, maun gelir. Ahşabın fırınlanmış ve iyice kuru olduğundan emin olunması lazım aksi takdirde ileride büyük sorunlarla karşılaşılabilir. Ahşap hazırladıktan sonra üzerine uygun motifler çizilerek işlemeye başlanır. Bir kuş kafesinin yapımı günler hatta haftalarca sürebilir. Ancak iş bitirilip ortaya çıkan esere bakıldığında geçen zamanın boşa harcanmadığı görülür. Ayrıca bir resmin veya motifin ahşap üzerine transfer edilmesiyle ve daha sonra kızgın metal kalemlerle yakılarak ortaya çıkan bir teknik olan “AHŞAP YAKMA SANATı” ve eski tarihlerden bu yana çeşitli süslemeler uygulanarak ev ve iş yerlerinde güzel bir dekor olarak kullanılıp günümüze kadar gelen “SU KABAĞı İŞLEME SANATı” da ayrı bir kategoride değerlendirilebilir.
